به گفته کارشناسان، استانداردهای اجتماعی همه آن کدهایی هستند که به بهبود کیفیت زندگی کارکنان و به تبع آن، افزایش سلامت اجتماعی جامعه و توسعه پایدار کشور کمک می‌کند، به‌طوری که احترام به حقوق انسانی افراد و آزادی آنان در محدوده قانون، زیربنای تعریف استانداردهای اجتماعی است.
توسعه پایدار در گرو سلامت اجتماعی
حسین ایمانی جاجرمی، رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با تأکید براینکه استاندارد می‌تواند به معنای کیفیت قابل قبول در هر کار و یا انجام دادن کارها و وظایف به بهترین شکل باشد به‌گونه‌ای که به مخاطب آسیبی نرسد، می‌گوید: این موضوع به مسئولیت اجتماعی برمی‌گردد؛ یعنی شرکت‌ها و سازمان‌ها چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی و حتی فضاهای دانشگاهی یکی از سرفصل‌هایی که باید دنبال کنند مسئولیت اجتماعی است که البته ضوابط خاص خودش و به اصطلاح «ایزو» دارد.
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: این مسئولیت اجتماعی در حال حاضر به صورت ایزو درآمده، اما هنوز اجباری نیست؛ یعنی هر سازمانی موظف است درخصوص مسئولیت اجتماعی کارهایی که انجام می‌دهد سند داشته باشد و گزارش عملکرد ارائه دهد که این مورد درحال حاضر در بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات رواج پیدا کرده و گزارش عملکرد اجتماعی‌شان را منتشر می‌کنند.
جاجرمی با تأکید بر اینکه استاندارد می‌تواند راهی برای زندگی بهتر جامعه ایرانی باشد، می‌افزاید: توسعه پایدار جامعه در گرو سلامت اجتماعی آن است؛ سازمان‌های ایده‌آل اخلاقی می‌توانند نقش بسزایی در ارتقای سلامت اجتماعی داشته باشند؛ نگاه آسیب‌شناسانه به اجرایی شدن اخلاق سازمانی در کشور نشان می‌دهد امروزه بازنگری همه‌جانبه به چگونگی تدوین کدهای اخلاقی و اجرایی شدن این استانداردها ضروری است.
وی به پیامدهای منفی کار به شکل غیراستاندارد آن تأکید می‌کند و می‌گوید: از بین رفتن اعتماد اجتماعی یکی از پیامدهای منفی آن است؛ در سازمان‌های دولتی و عمومی مثل شهرداری‌ها و دستگاه‌های دولتی باید میان دو مفهوم اثربخشی و کارایی تمایز قائل شوند؛ کارایی، نسبت داده به ستانده است، مثل اینکه شهرداری گزارش می‌دهد چه مقدار آسفالت انجام شده است.
نکته مهم‌تری که دستگاه‌ها باید به آن توجه کنند و استاندارد خود را از آنجا بگیرند مسئله اثربخشی است؛ یعنی تا چه اندازه جامعه و مخاطب شما از کار شما رضایت دارد و آن را مهم می‌داند، به عنوان مثال اگر فرزندان ما فضای بیشتری برای بازی بخواهند و یا فضا برای سالمندان بخواهیم این موضوع در اولویت بوده که البته انجام نشده و خطایی صورت گرفته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌افزاید: اگر بخواهیم کارها به صورت استاندارد به مفهومی که قبول داریم باشد، باید بپذیریم این‌ها را در چارچوب ترجیحات و اولویت‌های مردم انجام دهیم به همین دلیل باید به‌طور مرتب گزارش نظرسنجی انجام شود و به مخاطب مراجعه و با گروه‌های مختلف مردم جلسه برگزار کنیم.
استاندارد به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: تحقیقات نشان می‌دهد داشتن استاندارد به مفهوم مسئولیت اجتماعی آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی افراد جامعه کمک کند؛ تحقیقاتی که روی عملکرد دستگاه‌های عمومی انجام شده نشان می‌دهد هر نمره اثربخشی بالاتری داشته‌ایم، کیفیت و رضایت عمومی بالاتر بوده است.
ایمانی جاجرمی با تأکید براینکه با توجه به افزایش جمعیت در کشور، توجه به کیفیت و استانداردها می‌تواند عدالت اجتماعی را در جامعه حکمفرما کند، تصریح می‌کند: درواقع رعایت استاندارد یک سرمایه‌گذاری است که در آینده‌ای نه چندان دور مزایای آن را خواهید دید و شما با رعایت استاندارد و احترام به آن‌ها نه تنها به خود بلکه به جامعه نیز احترام می‌گذارید.
وی مفهوم کیفیت را فراتر از انطباق با ضوابط تعیین شده و یا استانداردهای ملی و بین‌المللی می‌داند و می‌افزاید: کیفیت و استاندارد مفهومی برآمده از دل جامعه به معنای پاسخ صحیح و صریح به درخواست‌های منطقی و حق‌مدارانه افراد جامعه است؛ در واقع توسعه بدون اهتمام به استانداردها ناممکن است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران عنوان می‌کند: باید حرکت استاندارد را در مسیر ارتقای کیفیت زندگی و همراستا با توسعه جامعه خواند، درواقع مکتوب کردن قوانین پایه‌ای که همه برای رسیدن به تعالی جامعه ملزم به اجرای آن هستند، یکی از اصول لازم برای پیشرفت و تعالی در یک جامعه است.
وی با تأکید بر اینکه رعایت کیفیت و کاهش مصرف با توجه به فرهنگ مصرفی که در جامعه بشری حاکم است، می‌تواند برای ما فرصت‌های جدیدی خلق کند، می‌افزاید: با منابعی که در اختیار داریم علاوه بر مصرف بهینه و استفاده از تجهیزات استاندارد باید برای ایجاد امنیت در نسل‌های آینده تلاش کنیم و این یک وظیفه ملی است.
نمی‌توانیم برای فرهنگ نسخه بنویسیم
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم هم با بیان اینکه استاندارد در مفهوم اجتماعی آن را به سختی می‌توان معنی کرد، اما مدل استاندارد علوم اجتماعی یک ابزار شناختی همه منظوره است که تقریباً به‌طور کامل توسط فرهنگ شکل می‌گیرد، عنوان می‌کند: ما نمی‌توانیم برای فرهنگ نسخه‌نویسی کنیم، چرا که وقتی از استاندارد می‌گوییم با مفهوم پیچیده‌ای مواجه هستیم که عرفِ خودش را دارد و نمی‌توان آن را در چارچوب مشخصی قرار داد.
امان‌الله قرایی مقدم به نقل قولی از رهبر معظم انقلاب اشاره می‌کند که فناوری، فرهنگ و سبک زندگی می‌آورد و می‌افزاید: بنابراین بنا به فرمایش ایشان که از نظر علمی تأیید شده است، آنچه عرف، رفتار، کردار، عادات، حرکات و سبک زندگی مردم و امیال و خواهش‌ها و تمام چشم‌اندازهای افراد را در جامعه تأیید می‌کند، تکنوکراسی، یعنی حکومت تکنیک یا فناوری است.
وی ادامه می‌دهد: یعنی هر چه مردم بیشتر به شهرنشینی رو بیاورند و با لوازم و ابزار فناوری و ماشین و... برخورد کنند، رفتار و عاداتشان عوض می‌شود و نمی‌توان برای آن استاندارد مشخصی را تعیین کرد.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه ما در کل جامعه خرده‌فرهنگ‌های متعدد و متنوعی داریم، اظهر می‌کند: بنابراین وقتی صحبت از استاندارد می‌شود این استاندارد خود به خود بر اثر نفوذ و تأثیر فناوری شکل می‌گیرد، اما سال‌هاست که نمی‌شود برای عرف و عادات مردم نسخه نوشت، بلکه این نسخه به‌تدریج نوشته می‌شود؛ یعنی شما اگر خلاف معمول رفتار کنید نگاه جامعه شما را تنبیه می‌کند و بعد به قانون می‌رسید.
قرایی مقدم با تأکید بر اینکه من با کلمه استاندارد خیلی موافق نیستم، می‌گوید: یعنی نمی‌توان یک نُرم مشخص تبیین کرد، حالا اگر استاندارد یعنی نُرم، می‌توان یک هنجار همگانی به وجود بیاوریم، الان در ایران در خرده‌فرهنگ ما یک هنجار کلی که قانون است وجود دارد که رفتار معمولی است؛ اما فرهنگ‌ها متفاوت است؛ یعنی مثلاً فرهنگ پوشش دختر کردستانی و یا یک زن شمالی که در شالیزار مشغول به کار است مانند یک فرد دیگر در یزد، مشهد و... نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم تأکید می‌کند: در معنی کلی، استاندارد یعنی قانون، اما قانون، استاندارد نمی‌شود، استاندارد بالاتر از قانون بوده و قانون هم هنجارهای جامعه است، یعنی آنچه جامعه انجام می‌دهد تا تدوین شود؛ اما استاندارد پیچیده‌تر است و حالت کمی و کیفی و ظاهری و باطنی دارد.
وی ادامه می‌دهد: به اعتقاد جامعه‌شناسان فناوری، جامعه را هدایت می‌کند؛ یعنی شما امروز در خانه خودتان تحت کنترل این‌ها هستید و نمی‌توانید جلو آن را بگیرید، اما باید با بالا بردن ارزش‌های فرهنگی و ملی، آن هم نه با زور، از راه غیرمستقیم و با سلوک و رفتار خودمان به‌تدریج این هنجارهای فرهنگی را در جامعه رایج کنیم.
استاندارد در حوزه اخلاق
قرایی مقدم به استاندارد در حوزه اخلاق اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: اخلاق براساس ارزش‌ها و هنجارهای نهادینه شده جامعه تعریف شده است، به عبارتی اخلاق استاندارد، اخلاقی است که مطابق ارزش‌ها و هنجارهای مفید جامعه باشد.
وی با تأکید بر اینکه هر جامعه‌ای برای خود اخلاق استانداردی را تعریف می‌کند، می‌افزاید: اخلاق براساس ارزش‌ها و هنجارهای نهادینه شده در جامعه است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به صداقت، اعتماد، احترام متقابل فردی و احترام به ارزش‌ها اشاره کرد، اما متأسفانه درحال حاضر شاهد کمرنگ شدن اخلاق اجتماعی، اعتماد عمومی و معنویات دینی در جامعه هستیم.
این جامعه‌شناس، بی‌اخلاقی‌های رایج را ناشی از نادیده گرفتن معیارها و استانداردهای اصلی جامعه می‌داند و می‌گوید: متأسفانه این بی‌اخلاقی در تمامی اقشار جامعه روند رو به رشدی پیدا کرده و رشد فزاینده جرم و جنایت نتیجه تأسفبار این بی‌اخلاقی است؛ بنابراین برای رسیدن به این آرمان اخلاقی باید ابتدا از خانواده شروع کرد و نقش پررنگ نهادهای آموزشی و پرورشی را نیز نباید در نهادینه کردن معیارهای اصلی اخلاق در کودکان و جوانان که در ابتدای خط تربیتی جامعه هستند نادیده گرفت.
قرایی مقدم به تأثیر اخلاق و اقداماتی از این دست بر استاندارد زندگی نسل‌های آینده اشاره و تأکید می‌کند: به زبان ساده، استاندارد مسئولیت‌پذیری اجتماعی صرفاً یک روش تجاری سودمند و در برخی اوقات رایگان است، اما انجام ندادن آن می‌تواند تأثیر مخربی بر آینده داشته باشد.
وی با تأکید بر اینکه امروز بسیاری از نُرم‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و حتی اعتقادی ما عوض شده است، می‌گوید: البته این موضوع به آن معنی نیست که ارزش‌ها و باورهای سنتی از بین رفته؛ داریم ولی کمرنگ‌تر شده است؛ بنابراین اینکه بگوییم استانداردها و ارزش‌های فرهنگی تغییر نمی‌کنند، درست نیست؛ چراکه جامعه نشان داده بسیاری از ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و اعتقادی به تناسب زمان و مکان تغییر کرده است.
نظر شما